ČUVARKE OGNjIŠTA I PORODIČNE ISTORIJE: Omaž Olje Savičević Ivančević Marijama – majkama i ženama, zaboravljenim u porodičnim stablima
Mara, Mare, Marijeta, Meri, Marica, Marjuča, Maša, Marijola, prababa Marija… Sve junakinje romana “Ljeta s Marijom” Olje Savičević Ivančević, njih pet, nose ovo simbolično ime Bogorodice, ali i Marije Magdalene, u različitim varijantama, iako sama autorka kaže da ono nema veze ni sa tradicijom, ni sa religijom.
Ime Marija izraz je, tvrdi u romanu, sentimentalne međusobne povezanosti svih tih žena i njihovih sudbina. Na hebrejskom, Marija ujedno znači “gorko more”. Sve te Marije istovremeno su i majke i kćerke, ali se u rodoslovima i porodičnim stablima pojavljuju samo ako su rodile sinove. Jer rodoslovi sežu do 17. veka, prateći isključivo mušku liniju i nosioce prezimena. Ispada da osim činjenice da su se rodile i da su rodile, ništa drugo ne postoji: one nisu živele, nisu imale profesiju, nisu putovale i nisu umrle.
A bilo je puno razloga da upravo imena tih žena ostanu, i to krasnopisom ispisana, u porodičnim stablima.
Jedna čukunbaba iz knjige bila je poglavarka crnogorskog hajdučkog plemena, a pleme je nazvala po pokojnom mužu. Prababa je bila prva posleratna predsednica opštine, sahranjena u zajedničku grobnicu bez imena. Njena sestra bila je prva pesnikinja u mestu, ali pesme nije potpisivala pošto se to kosilo sa tadašnjim moralom. Druga prababa imala je prvu knjižaru na ostrvu i osnovala pozorište u svojoj kući, a braća su je na kraju razbaštinila…
Roman “Ljeta s Marijom” veliki je omaž majkama i, uopšte ženama, sa ovih prostora. Neka vrsta “obrnutog”, ženskog, rodoslova. Omaž ženama ne samo iz Dalmacije, u kojoj se veći deo radnje dešava, već i sa celog Balkana, pre svega bivše Jugoslavije. To se vidi već iz uvodnog citata Margaret Diras, kojim Olja Savičević Ivančević otvara knjigu: “Majke ostaju najčudnije, najluđe osobe koje smo ikad sreli, mi, njihova deca.”
Spisateljica u romanu povezuje priče više devojaka i žena, sve po imenu Marija, koje se, nelinerano ispričane, protežu od 1921. do 2021. godine. Ona pripoveda o ženskim iskustvima i sudbinama određenim ratovima, revolucijama, patrijarhalnim moralom, generalno društvenim okolnostima. Njene Marije vole, pate, odrastaju, dobijaju prve menstruacije, ostaju u drugom stanju, šalju sinove u rat, i same bivaju zatočene u ostrvskim logorima, kao udovice pokušavaju da othrane decu u siromašnim bosanskim selima, idu u pečalbu, školuju se, lete prvi put avionom, pišu, razvode se i preudaju, neguju bugenvilije, dižu kuće iz pepela posle ratova, trpe nasilje, a onda, uz sestrinsku, žensku podršku, kažu – NE.
Okupljaju se uz priče, nedeljom popodne, posle ručka, dok muškarci dremaju ili puše i piju prošek i kafu, pa tako čuvaju porodične recepte, mitove i legende od zaborava. Sve one su, na izvestan način, čuvarke vatre (porodičnog ognjišta) i zahvaljujući njima opstaju i porodice, ali i porodična baština.
One održavaju čak i grobove poginule rodbine bivših muževa, onda kada te poginule svi drugi zaborave. Jer taj bivši muž otac je njihovog deteta, a porodica je – porodica. Ili što bi rekla švedska spisateljica Amanda Svenson, “sistem toliko blistav da zaslepljuje”.
Ono što su radile i o čemu su razmišljale iza zatvorenih vrata, čemu su se radovale i zbog čega su patile, prenosi se sa (ženskog) kolena na koleno ne samo kao mit, već i kao neka vrsta uputstva za odrastanje i život. Sva ta iskustva pretkinja daju hrabrost ili, što bi rekla autorka, “jedu strah”, onim ženama koje tek dolaze, i koje tek iščekuju ljubavi, radosti, boli, patnje i (m)učenja.
U Srbiji je ovu porodičnu, intimnu, ali i antiratnu, žensku sagu izdala “Booka”, a roman Olje Savičević Ivančević nalazi se u finalu izbora za jednu od najprestižnijih hrvatskih književnih nagrada – nagradu T portala.
Pratite nas na Instagramu
@mercator
Error: API requests are being delayed. New posts will not be retrieved for at least 5 minutes.
There may be an issue with the Instagram access token that you are using. Your server might also be unable to connect to Instagram at this time.
Click here to troubleshoot.